Van Boeken Bezeten 40

Mijn nachten met Tsjechov

Vorig jaar was het op 2 juli honderd jaar geleden dat Anton Tsjechov *) stierf. In januari verscheen het eerste deel van zijn Verzamelde verhalen in een uitgebreide editie, opnieuw vertaald in de niet genoeg te prijzen Russische Bibliotheek van Uitgeverij Van Oorschot. Ik kocht dat eerste deel en raadde u aan hetzelfde te doen. Sindsdien lag het bordeaux-rode boek met de blauwgroene buikband waarop een jeugdportret van de schrijver op mijn nachtkastje. Wat deed deze Tsjechov mij?

Het eerste deel Verzamelde verhalen bevat 69 korte verhalen en een roman (de enige die we van Tsjechov kennen), samen 564 bladzijden. Aan het einde van elke dag - hoe laat het ook was geworden en wat er tevoren had plaatsgevonden - nam ik deel 1 ter hand en las één verhaal. Over de roman, die ik eerlijk gezegd mislukt vind (jawel: te langdradig) deed ik ruim een week. Maar de korte verhalen! Telkens pakte ik in bed mijn boek met kloppend hart, begon vol verwachting, ging kopje onder in de kleine geschiedenis in mijn hand en las tot en met de laatste regel. En telkens sliep ik in met het tevreden gevoel iets bijzonders te hebben beleefd. Alsof de kus van mijn geliefde afkoelde op mijn wang. En dat zeventig nachten achtereen.

Wat maakt die verhalen, twee, drie bladzijden, niet langer zijn ze, zo bijzonder en hoe bereikt Tsjechov ook vandaag nog zijn resultaat? Als ik die verhalen nogmaals bekijk, komt het vooral door het levendige beeld van de personen middenin hun dringende, onontkoombare situatie. Daarbij spot Tsjechov met de wetten van het korte verhaal, eigenlijk komt hij nooit verder dan het magistrale begin, het drama schildert hij in enkele trefzekere pennenstreken en dan eindigt hij prompt waar anderen (maar ook Tsjechov in zijn roman) oeverloos doorgaan met duiden, toelichten en verklaren. Idealer bedlectuur dan een kort verhaal van Tsjechov bestaat er niet.
Vladimir Nabokov, die in zijn Lectures on Russian Literature, vertaald als De kunst van het lezen, alle grote Russische auteurs uit de negentiende eeuw behandelt, zegt over Tsjechovs boeken: ‘het zijn droevige boeken voor humoristische mensen, alleen een lezer met een gevoel voor humor zal hun droefheid echt kunnen waarderen.’ Er zijn dus onvoorwaardelijke Tsjechov-liefhebbers en anderen.

Hoe word je zo’n liefhebber? Op dezelfde manier als leren zwemmen. Maar hoe kun je bij Tsjechov te water gaan zonder te verdrinken, vijfhonderdvierenzestig bladzijden, een gebonden dundrukboek, of je een emmer leeggooit. Wat het in Euro’s kost staat hieronder, maar met hulp van de ‘Polmannen’ bied ik de volgende proeve aan. Een van de kortste verhalen - en toch op en top een Tsjechov - uit Verzamelde verhalen deel 1, getiteld Blijdschap ligt in goed leesbare kopie in uw boekhandel in Bemmel. Lees die ene bladzijde in een hoekje (bij de poëzieplanken is het bijna altijd rustig) en beslis of u ‘de lezer bent met gevoel voor humor die de droefheid van Tsjechov kunt waarderen’.

Alleen voor de laatsten de volgende informatie:

Anton Tsjechov: Verzamelde verhalen, deel 1, Uitgeverij Van Oorschot, € 39,-
Anton Tsjechov: Verzamelde verhalen, deel 2, Uitgeverij Van Oorschot, € 39,- (LET OP: tot 1 augustus € 34,-)
Vladimir Nabokov: De kunst van het lezen, Tsjechov, Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren, € 19,50
  
* Tsjechov wordt ook geschreven als: Tsjechow of Tsjechof

Noud Bles