Van Boeken Bezeten 84

Is Dezelfde Zee dezelfde zee? Wat doet die ene zee met die andere?

Wanneer twee schrijvers in dezelfde zee vissen, vissen zij dan in dezelfde zee? Dezelfde zee bestaat niet zoals dezelfde rivier en dezelfde wolkenhemel ook niet bestaan. De eerste die ik in een zee zag vissen is de Israëlische auteur Amos Oz, zijn roman Dezelfde zee verscheen in vertaling in 2000. Een tweede visser diende zich aan: de dichteres Hagar Peeters. In de gedichtenbundel Koffers zeelucht uit 2003 heet het derde gedicht Dezelfde zee en dan rijzen de vragen uit de titel van deze Van Boeken Bezeten.

De roman Dezelfde zee ziet er zodra je het boek openslaat niet uit als een gewone roman. Het is een roman in gedichten, korte gedichten, soms iets langere, soms als gedichten met niet-uitgevulde regels weergegeven, soms in de vorm van korte prozastukken. Het ene moment lees je over de hoofdpersoon, een zekere Albert, een oudere, wat saaie belastingadviseur in Bat Jam, een badplaats in Israël. Dan weer spreekt tot ons zijn overleden echtgenote Nadia of beklimmen we met zijn zoon Rico David een berg in Tibet of volgen we de avonturen van diens vriendin Dita die in Bat Jam achtergebleven is. Dezelfde zee is een wonderlijke leeservaring voor elke romanlezer die pas na afloop beseft een verhalende poëziebundel tot zich genomen te hebben.

Deze roman inspireerde Hagar Peeters, de bekroonde dichteres die zich in zoveel herdrukken mag verheugen. Ook zij kijkt uit over zee in haar tweede bundel Koffers zeelucht, ze ziet haar ouders, schrijft haar geliefde, verdedigt een verzekeringsarts en eindigt met een serie lamento’s  zodat we in kort bestek alle stadia van het leven en de liefde voorbij zien trekken. Het gedicht Dezelfde zee is, vertelde ze tijdens het interview dat ik op 13 februari 2009 in Arnhem met haar had, een gevolg van het lezen van Amos Oz gelijknamige werk.
Hagar Peeters laat het niet bij dit ene gedicht. Haar volgende, in 2008 uitgekomen gedichtenbundel, Loper van licht, heeft dezelfde verhalende vorm als Dezelfde zee, maar is een bundel gedichten waarin het lot van de Bijbelse Hagar (de Egyptische slavin van Sara die Abraham een zoon schenkt en met haar kind verbannen wordt naar de woestijn) verknoopt wordt met de aspiraties van de schrijfster die - niet toevallig - ook de naam Hagar draagt.

Die vrijdag, de dertiende februari 2009, was de honderdste geboortedag van een andere grote vrouw uit de Nederlandse poëzie: M. Vasalis. Hagar Peeters stelde een keuze uit haar gedichten samen en gaf het boek dat onder de titel Een vlot van helderheid bij Van Oorschot uitkwam een inleiding. Op de dag dat het boek uitkwam las ze op mijn verzoek het even prachtige als onverwoestbare Vasalis-gedicht De idioot in bad.

Terug naar Amos Oz. Zijn meest indrukwekkende boek verscheen in 2002: Een verhaal van liefde en duisternis. In deze pil van 794 bladzijden vervlecht de schrijver zijn persoonlijke leven met de geschiedenis van zijn familie die in de afgelopen honderdtwintig jaar van Odessa aan de Zwarte Zee via Polen en Tsjechië naar die andere zee trekt, de Middellandse Zee, en terechtkomt in het jonge Israël, waar zijn moeder, ziek en depressief zich van het leven berooft.
Ik lees dit boek omdat Dezelfde zee het boek is van mijn leeskringen in de maand maart. Op de geheimzinnige manier van verhalen, romans en gedichten worden alle hier genoemde boeken met elkaar verbonden. De literatuur is een onzichtbaar weefsel waarin we ons kunnen beschermen tegen elke kou. Probeer maar uit in deze crisis, de boeken die ik noem, kleden je bestaan, het maakt niet uit waar je begint.

Noud Bles

Amos Oz: Dezelfde zee, roman in gedichten, Uitgeverij Meulenhoff (te vinden na goed zoeken in het antiquariaat)
Amos Oz: Een verhaal van liefde en duisternis, roman, Uitgeverij De Bezige Bij, € 15,-
Hagar Peeters: Koffers zeelucht, gedichten, Uitgeverij De Bezige Bij, € 15,-
Hagar Peeters: Loper van licht, gedichten, Uitgeverij De Bezige Bij, € 15,-
M. Vasalis: Op een vlot van helderheid, bloemlezing gekozen en ingeleid door Hagar Peeters, Uitgeverij Van Oorschot € 12,50