Van Boeken Bezeten 91

Sándor Márai en de zin van het leven van de meeuw.

Twintig jaar geleden maakte de Hongaarse schrijver Sándor Márai een einde aan zijn leven. In het historische jaar 1989 kocht de bijna 89-jarige een pistool, nam schietlessen en voorkwam met een enkel schot de naar zijn mening ontluisterende gang naar ziekenhuis of verpleeginrichting. In datzelfde jaar begon de succesvolle opmars van zijn werk, eerst in het zich van het Sovjet-juk bevrijdende Hongarije en daarna in vertaling over de wereld. In Nederland gebeurde dat relatief laat: in 2000 verscheen als eerste  Gloed, een even kleine als prachtige roman die nog steeds wordt gelezen. Gloed werd gevolgd door een reeks indrukwekkende romans, waaraan dit najaar opnieuw een kleinood wordt toegevoegd: De meeuw.

Zoals vaker bij vogels in romans, duikt de meeuw maar één keer in het verhaal op. Bij Sándor Márai vliegen meeuwen boven het half bevroren water van de Donau als de twee hoofdpersonen over de brug van het stadsdeel Boeda naar het aan de andere kant gelegen Pest lopen. Het gaat om een man - in leeftijd tussen het kind dat hij was en de oudere, grijze heer die hij zal worden - en een jonge vrouw. De vrouw is een buitenlandse, ze komt uit Finland en zoekt in Hongarije een visum, een verblijfsvergunning en een baan. Hij is een hoge ambtenaar op een ministerie. In Europa woedt de oorlog, Parijs is gevallen. Hongarije kan elk moment bij de oorlog worden betrokken. Kijkend naar de voedsel zoekende meeuwen, merkt hij op, dat deze vogels zich niet de tijd gunnen zich af te vragen of het leven van de meeuw zin heeft. Aan de overkant van de brug gekomen, vraagt de man aan de jonge Finse met hem ’s avonds naar de opera van Boedapest te gaan. Er speelt Un ballo in maschera van Guiseppe Verdi. Ze stemt in, het operabezoek is de opmaat van een lange nacht die zij samen pratend, redenerend, zoekend, luisterend en telefonerend doorbrengen. Ze onderzoeken de betekenis van verschijnselen en gebeurtenissen in hun leven. Over de nacht hangt de dreiging van het uitbreken van de oorlog. Tegen de morgen blijkt dat de oorlog nog even wordt uitgesteld. De man en de vrouw, hoe dicht ze ook bij elkaar zijn gekomen, verlaten elkaar. Zij loopt door de straat en verdwijnt zoals een meeuw vliegt, ‘met het kompas van het instinkt in het hart.’

Misschien zijn de romans van Sándor Márai pas laat in Nederland doorgedrongen omdat men zoveel eerder, in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog, met het vertalen van zijn werk is begonnen. In 1936 verscheen Vreemdelingen, twee jaar later De vermetelen en in 1939 Tusschen dag en nacht. In 1975 zou Uitgeverij Contact een uitgave getiteld Rusland zoals het was van Sándor Márai gepubliceerd hebben. Maar van al deze titels is er nergens een spoor, laat staan een boek meer te vinden.

Gelukkig publiceert Uitgeverij Wereldbibliotheek regelmatig een titel uit het omvangrijke oeuvre. Telkens weer een bijzondere verrassing, en ook ditmaal wordt de liefhebber van de Hongaarse grootmeester niet teleurgesteld. De meeuw is een parel aan het snoer van prachtboeken waarvan wij nog heel wat juwelen tegoed hebben.

Noud Bles

Van Sándor Márai zijn bij Uitgeverij Wereldbibliotheek verschenen (zie ook in Polmans nieuwsbrief):
·Gloed, roman, 2000, € 16,50 (nieuwsbrief 2)
·De erfenis van Eszter, novelle, 2000, € 14,50 (nieuwsbrief 2)
·Land, land!..., autobiografie 1944 - 1948, € 24,90 (nieuwsbrief 18)
·De opstandigen, roman, 2003, € 10,- (nieuwsbrief 18)
·Kentering van een huwelijk, roman, 2004, € 19,90
·De gravin van Parma, historische roman, 2004, € 10,- (nieuwsbrief 33)
·De nacht voor de scheiding, roman, 2006, € 17,90 (nieuwsbrief 57)
·Bekentenissen van een burger, roman, 2007, € 22,50 (nieuwsbrief 69)
·De meeuw, roman, 2009, € 18,90
Over Sándor Márai verscheen bij Uitgeverij Wereldbibliotheek:
Ernö Zeltner: Sándor Márai, een leven in beelden, 2006, € 24,90