Van Boeken Bezeten 76

China: Superlatieven, ook in de literatuur

Sportliefhebbers, die hebben het gemakkelijk: in de winter elk weekend schaatswedstrijden op de buis, in de zomer tennis, wielrennen en atletiek en elk seizoen voetbalcompetities, voetbalkampioenschappen en voetbalanalyses. Een dikke plattebuis-TV en een luie stoel maken van een doorsneemens een sportgenieter van de bovenste plank. Over planken gesproken, en wij doorsneelezers? Hoe komen wij aan de gerechten van ons leesvoer? Stel, ik ben geïnteresseerd in het land waar de komende maand de Olympische Spelen plaatsvinden en ik wil meer weten dan de nieuwsfeiten van de afgelopen maanden? Wat kan ik lezen uit en over hun literatuur? Als ik besef dat het om de oudste, nu nog bestaande literatuur op aarde gaat en om het grootste aantal lezers (1.321.851.888 inwoners in 2007 volgens Wikipedia) word ik nieuwsgierig. Hun oudste publicatie is het boek van de Oden (Shijing) waarin de Chinese poëzie van 1000 - 600 voor Christus is verzameld. Een voorbeeld van een lied dat boeren gebruikten tijdens hun werk:

Boerenstamplied

De zon komt op en we gaan werken.
De zon gaat onder en we rusten:
Gelaafd uit de gedolven put,
Gevoed door het geploegde veld -
Wat weten wij van ’s Keizers moeite?

Dit gedicht ontleen ik aan W.L. Idema’s Chinese Letterkunde, een inleiding, het is een van de zeer vele gedichten die we dankzij de inspanningen van de Leidse sinologen in goede vertalingen kunnen lezen. Dichters uit het verleden als Bai Juyi, Li Po en Li Bai kunnen wij leren kennen, maar ook moderne dichters als Bei Dao, Yu Jian of Duoduo. In de lijst hieronder tal van leesmogelijkheden.  

Chinees proza in vertaling, dat lijkt een ander verhaal. Vraag je modale collega-lezer de naam te noemen van één auteur van romans uit China en je loopt grote kans op een mond vol tanden. Chinees proza begint met wijsheden (Confucius, Tao, Boeddha) en verhalen over geesten, wonderlijke veranderingen en de wereld van de goden. De mooiste klassieke Chinese roman is de in 1791 verschenen De droom in de roode kamer van Cao Xueqin, een omvangrijke, gedetailleerd beschreven ontwikkelingsgeschiedenis van een adellijke jongen, Pau Ju, geboren met een edelsteen in zijn mond. Eén keer is dit boek in het Nederlands ‘vertaald’ vanuit een Duitse uitgave. Helaas is dit prachtig uitgevoerde boek uit 1946 pas na veel zoeken op het internet verkrijgbaar.
Chinese romans en verhalenbundels zijn er echter volop. In de laatste decennia van de vorige eeuw begonnen Nederlandse uitgevers brood te zien in vertalingen. Uit de grote, niet-complete lijst een paar parels:
·Lu Xun (1881 - 1936) is de meester van het door hem ontdekte moderne Chinese korte verhaal. Lees zijn Dagboek van een gek in de bundel Te wapen (en huiver).
·Nobelprijswinnaar Gao Xingjian. Van hem werden direct na de opzienbarende toekenning in 2000 de grote roman Berg van de Ziel en de verhalenbundel Kramp vertaald en daarna werd het oorverdovend stil rond deze auteur. Zijn verhalen zijn onderkoeld, modern en toch leesbaar en zijn roman is een leeservaring die, mits men de inspanning getroost die het boek vraagt, lang bijblijft.
·Nieuwe en jonge Chinese auteurs krijgen bij ons kansen. Zet de tanden eens in: Dai Sijie Balzac en het Chinese naaistertje *), in een van de novellen van Han Shaogong (Pa pa pa, Vrouw vrouw vrouw of Schoenenobsessie) of in de bekende Amy Tan’s: De vreugde- en gelukclub en De vrouw van de Keukengod. Het rode korenveld kennen we als film evenals De rode lantaarn (Raise the red lantern), maar de gelijknamige boeken van resp. Mo Yan en Su Tong zijn vanzelfsprekend voor lezers beter te verteren.
·Vier gloednieuwe titels (die in werkelijkheid meer gloed zijn dan nieuw) levert de Volkskrant in samenwerking met Uitgeverij De Geus in de zomervoordeelaktie: Yu Hua Leven!, de hierboven al genoemde Su Tong Mijn leven als keizer, Ha Jin Wachten en Jongens van glas van de mij onbekende Pai Hsien-Jung. Gewoon proberen, denk ik, zoals alles in het leven eens geprobeerd moet worden.

Net uitgekomen is de handige en overzichtelijke inleiding op de hedendaagse Chinese literatuur van Mark Leenhouts: Chinese literatuur van nu, aards maar bevlogen, Uitgeverij De Geus, € 24,90.

Noud Bles

*) een van de zes romans in het komend seizoen van de leeskring van de bibliotheek in Gendt.

W.L. Idema en Lloyd Haft: Chinese Letterkunde, een inleiding, Amsterdam University Press, 1996, € 35,-
W.L. Idema: Spiegel van de klassieke Chinese poëzie, Meulenhoff, 1991 (met moeite verkrijgbaar)
Daan Bronkhorst: Drieduizend jaar Chinese poëzie, De Prom, 1994 (alleen in het antiquariaat)
Het trage vuur, tijdschrift voor Chinese literatuur, met o.a. No 28: Han Shoagong Schoenenobsessie, €12,-
Bai Juyi: Gans, papagaai en kraanvogel, gedichten uit het oude China, Meulenhoff, 1986 (antiquariaat)
Cao Xueqin: De droom in de roode kamer, J. Philip Kruseman’s Uitgeversmaatschappij, 1946 (zeldzaam)
De andere hierboven genoemde titels zijn regulier verkrijgbaar.