Van Boeken Bezeten 69

In de Hongaarse hemel

Aan het begin van de vorige maand leefde ze nog, de negentigjarige, éénmeterzestig kleine, grote dame van de Hongaarse literatuur, Magda Szabo. Maandagmiddag 19 november overleed ze, naar verluid, tijdens het lezen van een boek.

In de hemel van de Hongaarse literatuur schuift ze aan bij haar landgenoten Deszo Kosztolányi, Antal Szerb en Sándor Márai. Op tafel liggen de nieuwe vertalingen van de drie laatstgenoemden die dit boekenseizoen verschenen. Magda Szabo legt haar laatste vertaling uit 2006, de roman Het ogenblik, erbij. Misschien brengt mijn Vlaamse uitgever nieuwe vertalingen uit, nu ik dood ben, oppert ze opgewekt. De anderen vallen haar bij: sinds onze dood hebben wij prima geboerd in het Nederlandse taalgebied.

Kampioen én wegbereider in de lage landen is, sinds het succes van Gloed in 2000: Sándor Márai (1900 - 1989). Uitgeverij Wereldbibliotheek publiceert vrijwel elk najaar een vertaling, gekozen uit de voorlopig onuitputtelijke stapel meesterwerken. Ditmaal een heerlijk dikke pil Bekentenissen van een burger. ‘Roman’ staat onder de titel op de omslag, maar een roman is het niet. Het is het autobiografische relaas van de op de drempel van de 20^e eeuw geboren Sanyika Grosschmid, die zich als beginnend auteur Sándor Márai noemt en ons terugvoert in de tijd, een rondleiding geeft door zijn geboortehuis, inkijkjes biedt in de kring van het gezin waarin hij opgroeit en ons aan de hand neemt langs de straten van de stad waar hij zijn jeugd doorbrengt. Als Márai zijn gedetailleerde levensverhalen schrijft, is hij 35, van de wereld uit zijn boek is op dat moment vrijwel niets meer over. Eén oorlog was voldoende om de landkaart en de sociale kaart onherkenbaar te veranderen. De schrijver heeft als journalist en als zelfgekozen ontheemde de Europese hoofdsteden opgezocht en de schaduwen gezien van de volgende oorlog die de ineenstorting van Europa zal voltooien. Bekentenissen van een burger is het boek van een individu die meedoet aan de veranderingen en tegelijkertijd met een scherp oog blijft waarnemen wat er om hem heen en in zichzelf gebeurt. Vanaf de weg naar Aszód, die hij als veertienjarige inslaat om uit de familiekring weg te lopen tot het (voorlopige) eindpunt in de autobiografie, kiest Sándor Márai zijn eigen, op intelligente intuïtie uitgezette koers en wij lezers volgen hem: ademloos.

Terwijl in 1934 Márai aan zijn bekentenissen schreef, voltooide zijn leeftijdsgenoot Antal Szerb zijn onhongaarse roman De Pendragonlegende. Natuurlijk, de verteller in de roman is een Hongaar, János Bátky, en op pagina 27 treffen we vier Hongaarse poëzieregels aan, maar de plot en de hierin optredende personages zijn op en top Brits, even Brits als de locatie, een kasteel in Wales met een hermetisch gesloten bibliotheek vol geschriften en het onmetelijke vermogen van Owen Pendragon, Earl of Gwynned, aan hem nagelaten door een miljardair op voorwaarde dat hij (de rijkaard) met geweld om het leven wordt gebracht. Dit ongrijpbaar amusante boek is na de opmerkelijke Reis bij maanlicht (Van Gennep, 2004) de tweede vertaling van de Joods-Hongaarse schrijver die de Tweede Wereldoorlog niet overleefde.

Opnieuw bekentenissen, maar wel van heel andere aard, lezen we in Bekentenissen van Kornél Esti van Deszo Kosztolanyi die door de andere drie als hun voorbeeld en de wegbereider van de moderne Hongaarse literatuur wordt erkend. Ook uitgegeven door Van Gennep en ook hier de tweede vertaling na het wondermooie Anna in het rijke boekenjaar 2004. Deszo Kosztolanyi is een elegante auteur, een Hongaarse Simon Carmiggelt vermomd als dandy. In achttien hoofdstukken vertelt de schrijver de belevenissen van het personage Kornél Esti, een losbandig levende journalist die probeert om zich ongemerkt te ontdoen van de enorme erfenis die hem ten deel is gevallen.

Van de tafel in de Hongaarse hemel kunnen de komende jaren, alleen al van dit illustere viertal, nog talloze prachtboeken omlaag vallen. Wij vangen de prachtige vertalingen op, sluiten ons op voor uren leesgenot en snoepen van de inhoud, telkens weer.    

Noud Bles

Magda Szabó: Het ogenblik, Uitgeverij Houtekiet, € 19,90
Andere titels: De deur, De Katalinstraat en De elfenprins (kinderboek bij Uitgeverij Van Gennep)
Sándor Márai: Bekentenissen van een burger, Uitgeverij Wereldbibliotheek, € 22,50.
Alle voorgaande titels zijn nog leverbaar: Gloed, De erfenis van Eszter, Land, Land!..., De opstandigen, De gravin van Parma, Kentering van een huwelijk en Nacht voor de scheiding.
Antal Szerb: De Pendragonlegende, Uitgeverij Van Gennep, € 12,50
Ook van Antal Szerb: Reis bij maanlicht.
Deszo Kosztolanyi: Bekentenissen van Kornél Esti, Uitgeverij Van Gennep, € 22,50.
Eerder verscheen: Anna, Uitgeverij Van Gennep € 24,50