Van Boeken Bezeten 86

Twee schrijvers, twee boeken

Wat bij uitvoerende kunsten de gewoonste zaak van de wereld is: samenwerken om iets tot stand te brengen, is bij de scheppende kunsten een zeldzaamheid. Twee auteurs die samen één boek schrijven, wie kent er buiten Nicci Gerard en Sean French die samen het schrijversechtpaar Nicci French vormen nog een ander stel? *) In het begin van de vorige eeuw opereerde in Rusland een duo: Ilja Ilf en Jevgeni Petrov. In de vroegrevolutionaire Sovjet-Unie schreven zij twee boeken die als monumenten overeind zijn gebleven en ook nu, na al die veranderingen in Oost-Europa, nog steeds prima leesbaar zijn. De twaalf stoelen uit 1928 en Het gouden kalf dat in 1931 verscheen, verdienen bij ons het leespubliek dat zij in hun land meteen wisten te bereiken.

Het wonderlijke van het Russische succes van beide boeken ontdek je al lezend. De romans zijn regelrechte satires op de Sovjetsamenleving zoals die kort na de communistische revolutie ontstond. De auteurs zijn beiden geboren in Odessa, Ilf in 1897 en Petrov in 1903. Begonnen als journalist, verhuisden ze in 1923 naar Moskou waar ze samen satirische stukken begonnen te schrijven. Vijf jaar later verscheen De twaalf stoelen. De roman is opgezet als een klassieke queeste. De hoofdpersoon, notoir oplichter en fantast Ostap Bender, gaat samen met de vertegenwoordiger van de vroegere adel, Hippolite Vorobjaninov, op zoek naar de stoel waarin volgens zijn schoonmoeder een schat aan briljanten is verstopt.  De stoel is onderdeel van een ameublement van 12 stoelen dat uit het oude huis van de familie verdween. Vorobjaninov en Bender zoeken in alle windrichtingen stoel na stoel. En telkens, zo zijn de wetten van de queeste, blijken er op het moment waarop de helden bijna hun doel bereiken nieuwe moeilijkheden, nog groter dan ervoor en begint het geploeter van voor af aan. Als Vorobjaninov en Bender de laatste stoel in de Moskouse schaakclub gelokaliseerd hebben gaat het echt mis: Vorobjaninov vermoordt Bender met een scheermes en sluipt ’s nachts de schaakclub binnen. Hij sloopt de stoel en vindt niets. De nachtportier die hem betrapt, vertelt hoe deze stoel jaren geleden werd aangeschaft. Op een goede dag trapte de portier als hij op de stoel klimt door de bekleding en tot ieders verbazing rolden er volop briljantjes uit. Voldoende om in plaats van de oude keet een geheel nieuw, luxe schaakonderkomen te laten bouwen.

De grote populariteit van De twaalf stoelen inspireerde het tweetal om in 1931 opnieuw een satirische schelmenroman te publiceren: Het gouden kalf. Vier oplichters gaan op jacht naar de enige geheime miljonair in de Sovjet-Unie. De leiding over dit groepje heeft Ostap Bender, dezelfde Ostap als uit De twaalf stoelen die een groot wit litteken heeft over zijn keel als verwijzing naar het vorige leven in de voorgaande roman. Maar ditmaal lijkt Bender in zijn opzet te slagen. Hij ontfutselt de miljonair (ook een oplichter) één miljoen roebel en ervaart dat hij als een privé-persoon in de communistische staat met dat geld niets kan aanvangen. Ten einde raad koopt hij de duurste kleding en sieraden, omhangt zich daarmee en vlucht over een bevroren rivier naar Roemenië. Waar hij wordt opgewacht door Roemeense grenswachten, die hem vakkundig en volledig kaal strippen. In zijn ondergoed vlucht hij over het krakende ijs terug naar het Sovjetparadijs.

Twee heerlijke boeken om te lezen, zowel in een luxe als in een pocketuitgave verkrijgbaar.

Noud Bles

*) De actualiteit brengt nog een schrijvend duo aan het licht: De net overleden schrijver/dichter/columnist Martin Bril vormde samen met Dirk van Weelden een succesvol auteursduo dat romans als Arbeidsvitaminen en Piano en gitaar uitbracht.

Ilja Ilf en Jevgeny Petrov: De twaalf stoelen, Uitgeverij Pegasus, ISBN 9789080154415, paperback, € 17,90
Idem pocketuitgave: Rainbowpocket 831 € 8,90
Ilja Ilf en Jevgeny Petrov: Het gouden kalf, Uitgeverij Bondi & Onrust, ISBN 9789080154421, paperback, € 17,90
Idem pocketuitgave: Rainbowpocket 832 € 8,90