Van Boeken Bezeten 81

December: het grote boekenverwennen

De maand van het grote boekenverwennen is begonnen. Wat geven we? Wat hopen we te krijgen? Welke titels komen er op onze lijstjes? De boekwinkel puilt uit, daar krijgt geen recessie greep op. Een kleine handreiking in de vorm van drie titels. Over de liefde, De keizer en de astroloog en De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 200 essays.

Het tot nu toe meest autobiografische boek van Doeschka Meijsing Over de liefde roept twee soorten reacties op: boosheid over het verwarrende relaas van een tragische afgelopen liefde - en nog wel de liefde tussen een vrouw en een vrouw - en bewondering voor het uitbeelden van wat eigenlijk niet te beschrijven is: het einde van de grote liefde terwijl alles (de coterie in Amsterdam, de familieperikelen en het draaien van de aarde) onaangedaan doorgaan. Ik hoor tot de laatste groep lezers. Voor mij is Doeschka Meijsing erin geslaagd het persoonlijke drama te verbinden met iets wat alle mensen ooit te wachten staat: de teloorgang van onze liefde, inclusief de ontreddering, het bijtende zout van de herinneringen en de onbaatzuchtige hulp uit onverwachte hoek. In Meijsings ongelukkige driehoek vrouw-vrouw-man is de redder van de in de steek gelaten vrouw opmerkelijk genoeg toch een man. Dit, met de AKO-literatuurprijs 2008 bekroonde boek vormt een volmaakt compliment met Twee vrouwen van Harry Mulisch dat centraal stond in Nederland Leest, waarin een vrouw haar man verlaat om een relatie aan te gaan met een vrouw.

Als je een goed boek leest, lees je tegelijkertijd alle voorgaande goede boeken die je ooit las, en zo wordt de lezer vaak dubbel beloond. Wanneer je De keizer en de astroloog van Kees ’t Hart ter hand neemt, overkomt je dit zodra de naam Simon valt. Hij is een jonge, pas afgestudeerde arts die niet weet of hij huisarts gaat worden of een assistentenplaats zoekt bij de hoogleraar/zenuwarts Godefroy, of hij verder zal gaan in de astrologie (met behulp waarvan hij het menselijk gedrag observeert) of zijn pogingen om gedichten te schrijven serieus gaat nemen. Je zit snel op het spoor van Simon Vestdijk, de sfinx uit Doorn die in deze roman meesterlijk wordt gekoppeld aan de laatste Duitse keizer, Wilhelm II, die van 1920 tot 1941 ook in Doorn op een landgoed zijn dagen in ballingschap sleet. Het verhaal is te mooi en wordt te ingenieus verteld om hier samen te vatten. Het boek van Kees ’t Hart torent op de schouders van het literaire hooggebergte dat Simon Vestdijk ons heeft nagelaten. Alle curieuze bijzonderheden van Vestdijk vinden we in de hoofdpersoon terug. Het verhaal over de fictieve ontmoeting tussen de weggejaagde keizer en de jonge ziener kan goed op eigen benen staan, maar Vestdijkliefhebbers lopen naar hun boekenkast om de titels erbij te nemen waarnaar dit boek, verdekt en openlijk, verwijst. Zij genieten driedubbel.

De derde (en laatste) dikke Zwagerman is een pil van 1492 bladzijden waarin de beste essays en non-fictie uit onze literatuur sinds 1880 zijn verzameld. 1492, vertaal dit in een jaartal, en je begint aan een ontdekkingsreis naar het niet eerder gevonden continent, de wereld van de vrije letterkundige breinoefening. Van verschillende schrijvers wordt gezegd dat zij in deze onbegrensde vorm hun beste werk geschreven hebben en Joost Zwagerman bewijst dat die opvatting in veel gevallen juist is. Een feest is het dit dikke boek te lezen. Elke auteur kiest een eigen invalshoek voor zijn eigen onderwerpen en biedt de lezer conclusies aan die het eigen denken van laatstgenoemde zullen aanscherpen, bij voorkeur, nee bij voorbaat met de instelling het hartgrondig met de opvatting van de essayschrijver oneens te zijn. Je leest over onderwerpen uit de literatuur, vanzelfsprekend, maar gelukkig ook uit de historie, de politiek, de economie, beeldende kunst, de wiskunde, de natuurwetenschappen en nog veel andere terreinen. Houdt dit derde deel van Zwagerman binnen handbereik. Steeds als ons hoofd niet staat naar een roman, er te weinig tijd is voor een kort verhaal en dichtbundels te veraf zijn, werkt dit boek als een geestelijk eau-de-colognedoekje. Wij lezers mogen niet nomineren voor de PC Hooftprijs, maar zou de geleerdencommissie de drie dikke delen (zie hieronder) naast elkaar plaatsen dan kan alleen daarom Joost Zwagerman die hoofdprijs niet worden onthouden.

Noud Bles
 
Doeschka Meijsing: Over de liefde, Querido, 2008, € 18.95 (pb) € 22,95 (geb)
Kees ’t Hart: De keizer en de astroloog, Querido, 2008 € 18,95
Joost Zwagerman: De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen, Prometheus, 2005 € 45,-
Joost Zwagerman: De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 60 lange verhalen, Prometheus, 2006 € 49,95
Joost Zwagerman: De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen, Prometheus, 2008 € 49,95